İlgili Yazılar
KADIN KOOPERATİFLERİ/Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi/Bağımsız Denetçiler Derneği Başkanı
Kooperatif, ortak amaçlarını gerçekleştirmek için bir araya gelen kişiler tarafından kurulan ve yönetilen, hem ekonomik hem sosyal amaçları olan örgütlenme modelidir.
Kadınların iş gücüne katılımı, modern küresel ekonomilerde her açıdan önemli bir meseledir. Türkiye’de kadın kooperatifleri 2000’li yılların başında kurulmaya başlamış ve sosyal kalkınma anlamında çözüm geliştirmekte önemli rol oynamaktadır.
Kadın kooperatifi kadınların kurup işlettiği bir kooperatif türü olarak tanımlanır; ancak yasal statü ve yükümlülükler bakımından diğer kooperatiflerden farklı değildir.
Tıpkı diğer kooperatif türleri gibi 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na tabidir.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 124’üncü maddesine göre ‘kooperatif şirketler’ ticaret şirketi sayılırlar.
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) açısından kazançları ‘kurum kazancı’ olarak görüldüğü için kurumlar vergisine tabidirler.
213 sayılı Vergisi Usul Kanunu ile Türk Ticaret Kanunu uyarınca kooperatifler; yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri, ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri, yönetim kurulu karar defteri ve pay defteri (ortaklar defteri) tutmak zorundadır.
Kooperatifler Kanunu’nun 2’inci maddesine göre bir kooperatif en az yedi ortak tarafından imzalanan Anasözleşme ile kurulur ve Anasözleşme’nin ticaret sicili müdürlüğünde bir yetkilinin huzurunda imzalanması gerekir.
Dolayısıyla diğer birçok kooperatif türü gibi kadın kooperatifinin kuruluşu da ticaret il müdürlüklerince yapılır.
Kooperatife gerçek ve tüzel kişiler (ticaret şirketleri, dernekler, vakıflar, belediyeler, kooperatifler vs.) ortak olabilir (Kooperatifler Kanunu, Madde 8 ve 9).
KADIN KOOPERATİFLERİ ORTAKLIK ŞARTLARI
18 yaşını tamamlamış olmak,
medeni hakları kullanabilme yeterliliğine sahip olmak,
ortak olmak isteğini belirten bir yazı ile yönetim kuruluna başvurmak,
gerekli sermaye payını taahhüt ederek dörtte birini peşin ödemek ve Anasözleşmede belirtilen diğer şartları taşımaktır (Kooperatifler Kanunu, Madde 8).
KADIN KOOPERATİFİ NASIL KURULUR?
Öncelikle pazarlanabilir bir hizmet ya da üretim alanı seçilmesi, Kooperatifin kurulacağı yerde faaliyet konusu mal veya hizmeti üretebilecek nitelikte kadınlarla temasa geçilmesi, Kooperatif kurmak isteyen kadınların Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi Anasözleşmesi’ni edinmesi, ayrıntılı bir şekilde incelemesi ve doldurması gerekir.
Kooperatifin kuruluşuna, amaç ve faaliyetlerine, işleyişine, yönetimine ve kapanmasına dair tüm bilgiler, usuller ve kurallar bu sözleşmede yer alır.
Bu sözleşme şu bölümlerden oluşur:
- Kuruluş, tüzel kişiliğin kazanılması ve Anasözleşme değişikliği, unvan, merkez ve şubeler, süre, amaç ve faaliyet konuları
- Sermaye ve Paylar
- Ortaklık işlemleri
- Kooperatifin Organları ve Yönetimi
- Kooperatifin Hesapları ve Defterleri
- Dağılma ve Tasfiye
- Çeşitli Hükümler
KOOPERATİFİN KURULUŞU İÇİN GEREKEN BELGELER İSE ŞU ŞEKİLDEDİR:
- Kuruluş için talep dilekçesini de içeren Kuruluş Bilgi Formu
- Kooperatif Anasözleşmesi
- Adli sicil belgesi
- Yazılı taahhütname
- Banka dekontu
- Diğer belgeler
Anasözleşme’ye göre kooperatif, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Böylece kurucular da ortaklık sıfatı kazanır.
KADIN KOOPERATİFLERİNİN ÇALIŞMA ALANLARI
Kadın kooperatiflerinin genel olarak çalışma alanları şunlardır.
- Ortaklarının ürettiği mal ve hizmetlerin yurt içinde ve yurt dışında pazarlanmasına, tanıtım ve satışına aracılık etmek;
- Ortakları ve ortağı olmayan kadınlar için dikiş, nakış, keçe yapımı, seramik ve cam yapımı, el ürünleri tasarımı gibi üretime yönelik beceri kursları açmak,
- Ortakları için okuma yazma, bilgisayar, girişimcilik, mahalle anneliği, halk sağlığı, kadın hakları ve yaşam kalitelerini iyileştirmeye yönelik çeşitli eğitim programları düzenlemek
- Ortaklarının üretimleri ile seramik, cam, keçe, kumaş, gıda ve her türlü el yapımı hediyelik eşya ürünlerini satın almak, pazarlamak,
- Ortaklarına hizmet, imalat ve ticaret sektörlerinde kendi işlerini kurmaları ve geliştirmeleri amacıyla danışmanlık ve eğitim hizmetleri sağlamak,
- Ortaklarına ekonomik, sosyal, kültürel ihtiyaçlarını karşılamak üzere diğer kurum ve kuruluşlardan verilecek krediye aracı olmak,
- Kooperatifin amaç ve konusunun gerektirdiği işletmeler, imalathaneler, atölyeler, sosyal tesisler, misafirhane, öğrenci yurdu ve benzeri tesisler kurmak ve işletmek veya işletilmesini sağlamak,
- Kooperatifin amaçları doğrultusunda taşınır ve taşınmaz mallar edinmek,
- Ortaklarının sosyal, kültürel ve ekonomik faaliyetlerinin tanıtımı, sergilenmesi ve pazarlanması amacıyla yurt içi ve yurt dışında fuar, şenlik, sergi, kermes gibi faaliyetler düzenlemek,
- Sosyal hizmet danışmanlığı için uzman istihdam etmek,
- Ortaklarının ve onların yakınlarının ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin üretimini yapmak ve/ veya alım, satımına aracı olmak,
- Ortaklarının 0-6 yaş grubu çocuklarının bakımı ve eğitimi için mahalle yuvaları, çocuk oyun odaları açmak ve işletmek
- Ortaklarının ve onların yakınlarının sağlığı için gerekli sağlık üniteleri kurmak, sağlık taraması, ilaç yardımı gibi çalışmalar yapmak,
- Tüm kamu ve özel sektör kurumlarıyla, yerel yönetim birimleri, meslek kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapmak ve onlara destek sağlamak,
- Ulusal ve uluslararası kuruluşlardan, şahıs ve kurumlardan ayni ve nakdi yardım, bağış ve kredi sağlamak, bunları kooperatif amaçları doğrultusunda kullanmak, ortaklarını bu imkânlardan yararlandırmak,
- Amacına uygun yardım kampanyası, yemekli toplantı ve benzeri faaliyetler düzenlemek,
- Şubeler açmak, aynı amaçlı diğer kooperatiflerle işbirliği yapmak,
- Çevre konusunda ortaklarını, onların yakınlarını bilgilendirici faaliyetlerde bulunmak,
- Çalışmalarını yürütebilmek için gruplar oluşturmak,
- Ortaklarının ihtiyaç duyacağı danışmanlık hizmetlerini organize etmek ve bu amaçla gerekli personeli istihdam etmek,
- Faaliyetleri uygulamak için hizmet alımı yapmak,
- Yurt içi ve yurt dışında fuar, şenlik, sergi, kermes vb. etkinlikler düzenlenmek; bu tür etkinliklere katılım veya ortakların katılımını teşvik etmek,
- Ortaklarına yönelik sosyal etkinlikler düzenlemek.
KADIN KOOPERATİFLERİNİN İLGİLİ BAKANLIKLARCA DESTEKLENMESİ
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı faaliyetleri arasında yer alan “Kadın kooperatiflerinin güçlendirilmesi, sürdürülebilirliklerinin sağlanması, kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi ve görünürlüklerinin arttırılması” hedefine yönelik olarak;
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı,
Tarım ve Orman Bakanlığı,
Ticaret Bakanlığı,
Arasında 30.10.2018 tarihinde 3 yıl süreyle geçerli olmak üzere,
“Kadın Kooperatiflerinin Güçlendirilmesi İşbirliği Protokolü” imzalanmıştır.
Sözkonusu Protokolü” nün geçerlilik süresinin dolması nedeniyle, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı, Ticaret Bakanı ve Tarım ve Orman Bakanı tarafından 2 yıl süreyle geçerli olmak üzere 12/07/2021 tarihinde söz konusu protokol yenilenerek imzalanmıştır.
Bu protokol, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı arasında kadın kooperatiflerinin güçlendirilmesi, sürdürülebilirliklerinin sağlanması, kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi, görünürlüklerinin arttırılması ve yaygınlaştırılması ile kadınların kooperatifler yoluyla ekonomik ve sosyal hayata etkin katılımı konularında iş birliği yapılması amaçlanmaktadır.
KADIN KOOPERATİFLERİ İLE YEREL İDARELERİN İŞBİRLİĞİ
Yerel İdarelerce kadın kooperatiflerine sağlanan imkan ve olanaklar şunlardır:
- Park, yeşil alan, atıl alanlar ve binaların tahsis edilmesi veya uygun fiyatla kiralanması,
- Belediyelerce işletilen sergi, pazar yeri, büfe ve küçük stantların ihalelerine kadın kooperatiflerinin girişinin kolaylaştırılması,
- Kadınların üretim becerilerini artıran bölgesel kurslar düzenlenmesi,
- Gündüz bakımevi ve rehabilitasyon merkezleri açılarak işletmelerinin kadın kooperatiflerine verilmesi.
