İlgili Yazılar
KOOPERATİF GENEL KURUL TOPLANTILARINDA GÜNDEME BAĞLILIK İLKESİ VE BU İLKENİN İSTİSNALARI
Mustafa YAVUZ/ Gümrük ve Ticaret Uzmanı
1.Giriş
1163 sayılı Kooperatifler Kanununa1 (KoopK) göre kooperatiflerin kanuni ve zorunlu organları; genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kuruludur. Bütün ortakların temsil edildiği en yetkili organ olan genel kurul, kooperatiflerin karar ve irade organıdır. Genel kurul esas itibariyle, ortakların belli bir zamanda ve yerde müzakerelerde bulunmak ve karar almak için gerekli şartları yerine getirmek ve uymak kaydıyla bir araya gelmeleridir. Kanuni istisnalar saklı olmak üzere ortaklar, kooperatif işlerine ilişkin haklarını genel kurulda kullanırlar. Kooperatiflerde genel kurul belirli bir gündemi görüşmek üzere toplanır. Toplantıda görüşülecek ve karara bağlanacak konuları ihtiva eden gündem ise genel kurulu toplantıya çağıranlar tarafından belirlenir ve ayrıca toplantı çağrısı ve ilanına yazılır. Kooperatif genel kurulu, gündem çerçevesinde çalışmalarını yürütür. Dolayısıyla, kooperatiflerde “gündeme bağlılık ilkesi” geçerlidir ve gündemde olmayan hususlar genel kurulda görüşülemez. İşte bu çalışmada, kooperatiflerde gündeme bağlılık ilkesi ve bu ilkenin istisnaları tüm yönleriyle ele alınmış ve incelenmiştir.
- Genel Kurul Toplantılarında Gündem
Kooperatiflerde genel kurul toplantıları, olağan ve gerektiğinde olağanüstü olarak yapılır. Olağan toplantının her hesap devresi sonundan itibaren altı ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur. Genel kurul toplantı çağrısı, toplantı gününden en az otuz gün önce ve en çok iki ay içinde yapılır; toplantının gün ve saati ile yeri ve gündem maddeleri ortaklara bildirilir.
Örnek anasözleşmelere göre olağan genel kurul toplantı gündeminde bulunması gereken hususlar şunlardır:
1) Açılış ve toplantı başkanlığının oluşturulması.
2) Yönetim kurulu ve denetim kurulunca hazırlanan raporların okunması ve müzakeresi.
3) Finansal tabloların okunması, müzakeresi ve tasdiki.
4) Yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin ibrası.
5) Faaliyet yılı içinde yönetim kurulu üyeliğinde eksilme meydana gelmiş ve yönetim kurulunca atama yapılmış ise atamanın genel kurulca onaylanması.
6) Görev süreleri sona ermiş olan yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin seçilmesi ve bunların görev sürelerinin tespiti.
7) Yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin ücret, huzur hakkı gibi parasal haklarının belirlenmesi.
8) Gelecek yılın bütçe ve çalışma programının görüşülmesi ve karara bağlanması.
9) Gerekli görülecek diğer hususlar.2
KoopK ve anasözleşme gereği genel kurulun yetkisinde olan ve olağanüstü genel kurul toplantı gündemini oluşturan her türlü konu, olağan genel kurul toplantı gündemine yazılabilir.
Ayrıca, yapılan denetim sonucunda veya herhangi bir sebeple ilgili bakanlıkça, kooperatif genel kurulunda görüşülmesi istenen konuların da gündeme konulması zorunludur.
Yeri gelmişken belirtelim ki, kooperatiflerce genel kurul toplantıları için ilgili bakanlıktan temsilci görevlendirilmesi talebinde bulunurken toplantı gündeminin de ayrıca bu bakanlığa ibraz edilmesi şarttır.
- Kooperatiflerde Gündeme Bağlılık İlkesi
Bütün ortakları bir araya getiren ve önemli fonksiyonlar icra eden genel kurullar için KoopK’da bazı şekil şartları öngörülmüştür. Bu şartlardan birisi de “gündeme bağlılık ilkesi”dir. Bu ilke, öğretide gündemin muayyenliği veya gündeme sadakat ilkesi olarak da isimlendirilmektedir.3 Genel kurul toplantılarında ancak ilan edilen gündemdeki konular görüşülebilir ve bunlar hakkında karar alınabilir. Kural olarak gündemde bulunmayan konular genel kurulda görüşülemez ve karara bağlanamaz.
Nitekim KoopK’nın 46. maddesinin üçüncü fıkrası, “Gündemde olmayan hususlar görüşülemez.” hükmünü amirdir.4 Mezkûr hüküm, kooperatiflerde gündeme bağlılık ilkesine işaret etmekte olup, emredici nitelikte bir düzenlemedir.
Gündeme bağlılık ilkesi esasen genel kurul toplantısında görüşülecek ve karara bağlanacak konularda ortakların bilgilendirilmelerini, toplantıya hazırlanmalarını ve katılıp katılmama hususunda bir karar vermelerini, toplantıya katılmayan ortakların gündemde gösterilmeyen konuların görüşülerek ve karara bağlanarak istemedikleri sonuçlarla karşılaşmalarını önlemeyi amaçlamaktadır.5
Başka bir anlatımla, gündeme bağlılık ilkesinin gayesi, ortakların genel kurulda sürprizlerle karşılaşmalarını ve hazırlıksız yakalanmalarını önlemektir. Dolayısıyla, söz konusu ilke gereğince genel kurulda görüşülecek konuların, herkesin anlayabileceği şekilde açıkça belirlenmesi ve ortaklara bildirilen hususlar dışında genel kurulca karar alınmaması esastır.
Bu açıklamalardan sonra gündeme bağlılık ilkesinin kısaca tanımını yapmak gerekirse, söz konusu ilke toplantı gündeminin önceden belirlenerek, açık bir şekilde ortaklara bildirilmesi ve bildirilen bu gündemin genel kurul toplantısında müzakere edilmesi zorunluluğunu ifade eder.
Gündeme bağlılık ilkesinin, gündemin önceden belirli olması, toplantı gündeminin açık ve anlaşılır olması ve belirlenen gündemin karara bağlanması olmak üzere üç unsuru vardır.
O halde, gündeme bağlılık ilkesi gereğince genel kurulu toplantıya çağıranlarca hazırlanan ve usulüne uygun şekilde duyurulan ve de ortaklara tebliğ edilen yazılı ve sıralı şekilde belirlenmiş konulardan başka konular hakkında mevzuatta öngörülen istisnalar dışında, genel kurulda görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.
Dolayısıyla söz konusu ilkenin doğal bir sonucu olarak, çağrılı olarak yapılan genel kurul toplantısı sırasında, daha önce ilan edilmiş ve açıklanmış olan gündemde değişiklik yapılamayacağı gibi gündeme yeni konu da eklenemez.
Öte yandan, gündeme bağlılık ilkesi, hem olağan hem de olağanüstü genel kurul toplantılarında uygulanır. Ayrıca mezkûr ilke, ilk toplantının ertelenmesi halinde yapılacak ikinci toplantı için de geçerlidir.
- Gündeme Aykırı Davranmanın Hukuki Sonuçları
Yargıtay kararlarına göre, genel kurulda gündemde bulunmayan konular görüşülmüş ve karara bağlanmışsa, bir başka deyişle gündeme bağlılık ilkesine aykırı davranılmışsa, bu şekilde alınan kararlar yoklukla malul olmayıp, ancak iptali istenebilecek kararlardır.6
İptal davası açılması durumunda genel kurulda alınan kararların tamamı değil, sadece gündemde olmamasına karşın görüşülen karar ya da kararlar iptal edilir.
İptal davası ise genel kurul toplantısını izleyen günden başlamak üzere bir ay içinde kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde açılır ve husumet kooperatif tüzel kişiliğine yöneltilir. 7
- Gündeme Bağlılk İlkesinin İstisnaları
Anonim şirketlerde olduğu gibi kooperatiflerde de gündeme bağlılık geçerli olmakla birlikte, söz konusu ilkenin çok katı ve mutlak bir şekilde uygulanması, genel kurulun acil ve zorunlu konulara müdahale etmesine ve kooperatifin menfaatlerinin korunmasına engel oluşturabilir.
Buradan hareketle, gündem konusunda ortakların hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla mevzuatta anılan ilkeye bazı istisnalar getirilmiş ve belli esaslar dâhilinde gündemde yer almayan konuların genel kurulda görüşülebilmesine imkan sağlanmıştır.8 Bahse konu istisnalar ise aşağıda irdelenmiştir.
5.1. Kooperatifler Kanununda Öngörülen İstisnalar
Gündem, genel kurulu toplantıya çağıranlar tarafından belirlenmekle birlikte, dörtten az olmamak üzere ortakların en az 1/10’u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur (KoopK md. 46/2).
Bu noktada, azınlık oluşturan ortaklar, genel kurul gündemine madde ekletme hakkına sahiptir. Gündeme eklenecek maddelere ilişkin herhangi bir konu sınırlaması mevzu bahis değildir.
Öte yandan, KoopK’nın 46. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, kooperatife kayıtlı ortakların en az 1/10’unun gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı teklifte bulunması ve bu teklifin genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının oyuyla kabul edilmesi halinde önerilen madde gündeme alınır.
Ancak, kanun koyucu, azınlığın genel kurul gündemine eklenmesine isteyebileceği konuları sınırlı sayıda olmak üzere düzenlemiştir. Anılan Kanun hükmü gereğince, kooperatife kayıtlı ortakların en az 1/10’unun gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden yazılı olarak gündeme eklenmesini talep edebileceği konular şunlardır:
-Hesap tetkik komisyonunun seçilmesi,
-Bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması,
-Çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması,
-Genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması,
-Kanun, anasözleşme ve iyiniyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali,
-Yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesidir.9
Bu kapsamda, yukarıda yer verilen konular gündem maddeleri arasında yer almasa bile belli bir ortağın yazılı olarak teklifte bulunması ve genel kurulda hazır bulunan ortakların salt çoğunluğunun oyuyla kabul edilmesi halinde önerilen konular gündeme eklenebilir.
Görüldüğü üzere, KoopK md. 46/3’te gündeme bağlı olmaksızın görüşülebilecek hususlar sınırlı bir şekilde sayılmıştır. Bu sınırlı hallerin genişletilmesi ve dolayısıyla yukarıda sayılan konular dışında kalan hususların, genel kurul esnasında gündeme ilave edilerek görüşülmesi mümkün değildir. 10
5.2. Türk Ticaret Kanununda Öngörülen İstisnalar
KoopK’nın 98. maddesinde, bu Kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki anonim şirketlere ait hükümler uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu noktada, gündeme bağlılık ilkesine ilişkin olarak KoopK’da hüküm bulunmayan hallerde 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun11 (TTK) anonim şirketlere ait hükümleri de kooperatifler hakkında tatbik olunmaktadır.
Bu suretle uygulanacak TTK hükümlerinden birisini de, 416/2. madde oluşturmaktadır. Açıklamak gerekirse, kooperatiflerde genel kurul, çağrılı ve bütün ortakların hazır bulunması halinde çağrısız olmak üzere iki şekilde yapılabilir. Çağrılı usulde genel kurul, anasözleşmede gösterilen şekil ve surette toplantıya çağrılır.
Bununla birlikte, kooperatifin bütün ortakları toplantıda hazır bulunduğu sürece ve bir itiraz olmadığı takdirde genel kurul toplantılarına dair olan diğer hükümler saklı kalmak şartıyla toplantıya çağrı hakkındaki hükümlere uyulmamış olsa dahi kararlar alınabilir. Bu gibi kararların, ortaklar veya ortakların toplantıda oy birliği ile seçecekleri temsilciler tarafından imzalanması gereklidir (KoopK md. 47).
Anılan Kanundan farklı olarak TTK’nın 416. maddesinin ikinci fıkrasında, çağrısız toplanan anonim şirket genel kurulunda, gündeme oybirliği ile madde eklenebileceği hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda, KoopK’nın 98. maddesi delaletiyle, bütün ortakların hazır bulunması suretiyle çağrısız olarak yapılan kooperatif genel kurullarında, oybirliğiyle karar alınmak kaydıyla, gündeme yeni madde ilave edilebilir.
- Sonuç
Kooperatiflerde genel kurul, belli aralıklarla toplanarak mevzuatta öngörülen hususlara ilişkin kararlar alır. Bu toplantılarda sadece, toplantıdan önce ortaklara usulünce duyurulan gündemdeki hususlar müzakere edilip karara bağlanabilir.
Bu kapsamda, anonim şirketlerde olduğu gibi kooperatiflerde de “gündeme bağlılık ilkesi” geçerlidir. Söz konusu ilke gereğince, kanuni istisnalar saklı olmak üzere, toplantı gündeminde bulunmayan hususlar genel kurulda görüşülemez.
Ancak, gündeme bağlılık ilkesi, mutlak nitelikte uygulanması gereken bir ilke değildir. Zira 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 46/3. maddesi bağlamında, kooperatife kayıtlı ortakların en az onda birinin gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı teklifte bulunmaları halinde; hesap tetkik komisyonunun seçilmesi, bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması, çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması, genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması ve kanun, anasözleşme ve iyiniyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali, yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar, genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının kabulü ile gündeme alınır.
Gündeme bağlılık ilkesine aykırı davranmak suretiyle gündemde yer almayan konuların genel kurulda müzakere edilip karara bağlanması halinde ise kooperatif yönetim kurulu üyeleri ve ortaklar bu kararlar aleyhine iptal davası açabilir.
Kaynakça
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (10.05.1969 tarihli ve 13195 sayılı R.G.).
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı R.G.).
Özer, Işık, Anonim Ortaklıklarda Genel Kurul ve Genel Kurulun Elektronik Ortamda Toplanması ve Karar Alması, Başkent Üniversitesi, Ankara 2006.
Özmen, Kemal, Açıklamalı, İçtihatlı, Uygulamalı Kooperatifler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
Poroy, Reha, Tekinalp, Ünal ve Çamoğlu, Ersin, Ortaklıklar Hukuku-I, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014.
Pulaşlı, Hasan, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
Yargıtay 11. H.D.’nin 12.01.2009 tarihli ve E.2007/11172, K.2009/67 sayılı kararı.
Yargıtay 11. H.D.’nin 25.04.2005 tarihli ve E.2004/7611, K.2005/4158 sayılı kararı.
Yargıtay 11. H.D.’nin 30.01.1992 tarihli ve E.1992/511, K.1992/605 sayılı kararı.
1) 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 10.05.1969 tarihli ve 13195 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
2) Gerekli görülecek diğer hususlar gündeme açıkça yazılmalıdır. Görüşülecek konu önceden tespit edilip gündeme yazılmadan, “Gerekli görülecek diğer hususlar” şeklinde bir gündem maddesi belirlenemez.
3) Kemal Özmen, Açıklamalı, İçtihatlı, Uygulamalı Kooperatifler, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018, s.272.
4) Anonim şirketlerde gündeme bağlılık ilkesiyle ilgili olarak TTK’nın 413/2. maddesinde, “Gündemde bulunmayan konular genel kurulda müzakere edilemez ve karara bağlanamaz. Kanuni istisnalar saklıdır.” hükmü yer almaktadır.
5) Işık Özer, Anonim Ortaklıklarda Genel Kurul ve Genel Kurulun Elektronik Ortamda Toplanması ve Karar Alması, Başkent Üniversitesi, Ankara 2006, s.121.
6) Yargıtay 11. H.D.’nin 12.01.2009 tarihli ve E.2007/11172, K.2009/67 sayılı; 25.04.2005 tarihli ve E.2004/7611, K.2005/4158 sayılı kararları.
7) Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2013, s.350.
8) Reha Poroy, Ünal Tekinalp ve Ersin Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku-I, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014, s.503.
9) Görev süresi dolmayan yönetim kurulu üyelerinin ne suretle görevden alınabileceği KoopK md. 46’da özel olarak düzenlendiğinden, TTK’nın “Yönetim kurulu üyeleri, esas sözleşmeyle atanmış olsalar dahi, gündemde ilgili bir maddenin bulunması veya gündemde madde bulunmasa bile haklı bir sebebin varlığı hâlinde, genel kurul kararıyla her zaman görevden alınabilirler.” şeklindeki 364/1. maddesi hükmü kooperatifler hakkında uygulanmaz.
10) Yargıtay 11. H.D.’nin 30.01.1992 tarihli ve E.1992/511, K.1992/605 sayılı kararı.
11) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Kaynak: Karınca ekim/2020-1006 sayı
